Har Govind Khurana यांच्याबद्दल माहिती जाणून घेऊयात.
हर गोविंद खुराणाचे प्रारंभिक जीवन:
हर गोविंद खुराना हे कृष्णा देवी आणि गणपत राय खुराणा यांना 9 जानेवारी 1922 रोजी पंजाब प्रदेशातील रायपूर या छोट्याशा भारतीय गावात जन्मलेल्या पाच मुलांपैकी सर्वात लहान होते. त्यांचे वडील ब्रिटीश भारतीय सैन्यात लिपिक होते आणि त्यांची आई गृहिणी होती. सुरुवातीचे शिक्षण खुराणा यांनी जवळच्याच लहानशा शाळेत घेतले आणि त्यांना विज्ञानाची खूप आवड होती. त्यांनी पुढील शिक्षण पंजाब विद्यापीठात घेतले, जिथे त्यांनी 1943 मध्ये विज्ञान विषयात पदवी प्राप्त केली. नंतर त्यांनी लिव्हरपूल विद्यापीठात आपले शिक्षण चालू ठेवले, आणि 1948 मध्ये त्यांनी सेंद्रिय रसायनशास्त्र मध्ये.पीएच.डी केली.
Har Govind Khurana यांची कारकीर्द:
डॉक्टरेट अभ्यासानंतर खुराना यांनी यूके, स्वित्झर्लंड आणि कॅनडा येथे संशोधक म्हणून काम केले. ब्रिटिश कोलंबिया विद्यापीठात संशोधक म्हणून काम करण्यासाठी ते 1952 मध्ये अमेरिकेत स्थलांतरित झाले. त्यानंतर त्यांनी नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ हेल्थ (एनआयएच), विस्कॉन्सिन विद्यापीठ आणि मॅसॅच्युसेट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (एमआयटी) सारख्या संस्थांसाठी काम केले.
खुराना यांनी नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ हेल्थ (NIH) येथे त्यांचे मोठे वैज्ञानिक योगदान दिले, जिथे त्यांनी 1960 च्या दशकाच्या सुरुवातीस प्रोटीन संश्लेषण आणि अनुवांशिक कोडसाठी डीएनए कोडिंगवर संशोधन सुरू केले. प्रथिनांमधील अमीनो ऍसिडचे अनुक्रम डीएनए अनुक्रमांद्वारे कसे निर्धारित केले जातात यावर त्यांचे लक्ष केंद्रित होते.
1966 मध्ये, प्रयोगशाळेत एक महत्त्वपूर्ण प्रयोग झाला ज्यामध्ये खुराना आणि त्यांच्या टीमला प्रथमच जनुकाचे संपूर्ण संश्लेषण यशस्वीरित्या करण्यात यश आले होते. या यशस्वी प्रयोगामुळे अनुवांशिक अभियांत्रिकी संशोधनात अतिरिक्त प्रगतीचा मार्ग मोकळा केला, ज्यामुळे या क्षेत्रात उल्लेखनीय प्रगती झाली.
Har Govind Khurana यांना मिळालेले नोबेल पारितोषिक:
हर गोविंद खुराना, रॉबर्ट डब्ल्यू. होले आणि मार्शल डब्ल्यू. निरेनबर्ग यांना त्यांच्या अनुवांशिक कोडिंग आणि प्रथिने संश्लेषणासंबंधी क्रांतिकारक शोधांसाठी 1968 चे शरीरशास्त्र किंवा औषधशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक मिळाले. DNA मधील न्यूक्लियोटाइड व्यवस्था आणि न्यूक्लिक अॅसिडचे रासायनिक संश्लेषण हे खुराना यांच्या अभ्यासाचे मुख्य क्षेत्र होते.
नोबेल पारितोषिक मिळाल्यानंतर, खुराना 1970 पर्यंत शिक्षण पूर्ण करण्यासाठी एमआयटीमध्ये राहिले, त्याच वेळी त्यांनी विस्कॉन्सिन विद्यापीठात नोकरी स्वीकारण्याचा निर्णय घेतला. 1991 मध्ये निवृत्तीपर्यंत ते तिथेच राहिले.
खुराना यांनी त्यांच्या कारकिर्दीत बायोकेमिस्ट्रीमधील योगदानाबद्दल विविध पुरस्कार आणि पुरस्कार जिंकले. नोबेल पारितोषिक मिळण्याव्यतिरिक्त, 1967 मध्ये त्यांची राष्ट्रीय विज्ञान अकादमीमध्ये निवड झाली आणि 1987 मध्ये त्यांना राष्ट्रीय विज्ञान पदक मिळाले.
खुराना यांचा वारसा :
त्यांच्या वैज्ञानिक कामगिरी व्यतिरिक्त, खुराना हे त्यांच्या धर्मादाय कार्यासाठी आणि विकसनशील राष्ट्रांमध्ये संशोधन आणि शिक्षण सुधारण्यासाठी समर्पण करण्यासाठी प्रसिद्ध होते. परदेशात विज्ञान आणि अभियांत्रिकी शिकत असलेल्या भारतीय पदव्युत्तर विद्यार्थ्यांना आर्थिक मदत देण्यासाठी त्यांनी 1993 मध्ये विद्वानांसाठी खुराना कार्यक्रमाची स्थापना केली.
हर गोविंद खुराना यांच्या बायोकेमिस्ट्री क्षेत्रातील कामगिरीचा अनुवांशिक संशोधनावर दीर्घकाळ प्रभाव पडला आहे. अनुवांशिक अभियांत्रिकीमधील भविष्यातील संशोधन न्यूक्लियोटाइड सिक्वेन्सिंग आणि अनुवांशिक कोडिंगवरील त्यांच्या कार्यामुळे शक्य झाले. विज्ञानातील त्यांच्या योगदानाव्यतिरिक्त, खुराना यांनी सामाजिक न्याय आणि विविधता आणि विज्ञानातील सर्वसमावेशकतेसाठी केलेला पुरस्कार जगभरातील संशोधक आणि शिक्षकांना प्रेरित करत आहे.
अंतिम विचार
यशस्वी बायोकेमिस्ट हर गोविंद खुराणा यांनी न्यूक्लियोटाइड अनुक्रम आणि अनुवांशिक कोडिंगमधील शोधांसह आण्विक जीवशास्त्राच्या क्षेत्रात परिवर्तन केले. 1968 मध्ये नोबेल पारितोषिकाने सन्मानित करण्यात आले, त्यांचा प्रभाव वैज्ञानिक संशोधन आणि शिक्षणाच्या प्रगतीसाठी त्यांच्या जागतिक प्रयत्नांचा समावेश करण्यासाठी विज्ञानातील क्रांतिकारक योगदानाच्या पलीकडे आहे. वैज्ञानिकांच्या पुढच्या पिढीला तयार करण्यासाठी आणि वैज्ञानिक समुदायामध्ये सर्वसमावेशकता आणि विविधतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी त्यांचे समर्पण खुराना प्रोग्राम फॉर स्कॉलर्सद्वारे दिसून येते. वैज्ञानिक चौकशी आणि सामाजिक न्यायाला पुढे नेण्यासाठी कटिबद्ध असलेल्या शिक्षणतज्ञ आणि संशोधकांना खुराना यांच्या स्मृतीत नेहमीच प्रेरणा मिळेल.
Join our Telegram and WhatsApp channels dedicated to studying and preparing for the MPSC, UPSC and Banking exams. Stay ahead in your exam journey with valuable insights, expert tips and comprehensive study materials. Let’s achieve success together!
MPSC, UPSC आणि Banking परीक्षांचा अभ्यास आणि तयारी करण्यासाठी आमच्या समर्पित Telegram आणि WhatsApp चॅनेलमध्ये सामील व्हा. मौल्यवान अंतर्दृष्टी, तज्ञांच्या टिप्स आणि सर्वसमावेशक अभ्यास सामग्रीसह तुमच्या परीक्षेच्या प्रवासात पुढे रहा. चला एकत्र यश मिळवूया!
Telegram Channel || WhatsApp Channel